Gest i ślad

Przebudzenie Jakuba

Dzieła

Obrazy są wykonane czarną farbą akrylową na płótnie lub na drewnianej płycie. Tło szare, białe lub surowe drewno. Mogą też występować dwa tła.

Technika jest mieszana: różnego rodzaju kolaże, takie jak frotaż, kolagrafia, druk wypukły, wzory drukowane (np. praca przedstawiająca walkę Jakuba z aniołem) a także wykonany rastrem druk na płótnie lub na drewnie. Zdarza się, że matryca przyklejona jest do płótna lub ramy.

Układy w większości stanowią kompozycje w kształcie litery T (zwłaszcza w przypadku dzieł wykonanych na drewnie). Są także dyptyki z dwoma połączonymi dziełami, z których jedno – wąski prostokąt umieszczony pod główną tabliczką – przedstawia rodzaj galerii tłuków pięściowych z epoki paleolitu.

Temat

Artysta nadaje dziełom tytuły:
Przebudzenie Jakuba (I-VII)
Narodziny Sarah
Obecność

Malarstwo gestu, czyli ślady farby przecinające powierzchnię płótna w  poziomie i w pionie, napotykające na obiekty wyłaniające się z podłoża lub namalowanego tła. Efekt grubości uzyskano poprzez nakładanie się warstw farby. Elementy graficzne zostały wykonane na kształt krzemieni lub pięściaków paleolitycznych.

Jeśli drewno nie zostało pokryte, linie farby mogą tworzyć pewnego rodzaju krajobraz i przez to być interpretowane jako ślady pozostawione przez człowieka na przestrzeni czasu (drewno, ze względu na swoją strukturę, przypomina powierzchnię wody).

Dzieła artysty tworzącego w dzisiejszych czasach interpretowane są w nawiązaniu do tych, które wykonane zostały przez człowieka pradawnego. Fakt ten może zapewnić sztuce pewnego rodzaju nieprzemijalność.

Bez tytułu | 1992 | akryl na desce
Nie jest tak, iżby przeszłość rzucała światło w teraźniejszość albo teraźniejszość na przeszłość; lecz obraz jest tym, w czym Byłość piorunowym błyskiem tworzy konstelację z Teraz.

Walter Benjamin

Bez tytułu | 1991 | technika mieszana na desce

Skały norweskiego wybrzeża | fot. Tomasz Struk 1985

Szereg menhirów w Carnac | fot. Tomasz Struk 1988

Szereg menhirów w Carnac | fot. Tomasz Struk 1988

Fragment kolagrafii przygotowawczej do Przebudzenia Jakuba | Notatnik 1986

Rysunek przygotowawczy do Przebudzenia Jakuba | notatnik 1988

Obrazy | BWA | Katowice 2018

Geneza

Żródłem powstania tych dzieł były:

— okresy spędzone za granicą (podróże do Szwecji, Norwegii i Francji (Bretania)

— osobiste przeżycia (śmierć ojca, narodziny córki)

— nowy kierunek w działalności artystycznej; płynne przejście od druku wypukłego do malarstwa. Technika druku jest obecna podczas tłoczenia oraz przenoszenie frotaża w „obrazie”

— wykopaliska archeogoliczne w Morbihan

Lato 1986 – pierwsze wzmianki w czerwonym notatniku na temat odwiedzanych wykopalisk neolitycznych (Gavrinis, Mane Kerioned) oraz pojawienie się w notatniku nazwy kamieni z wyrytymi wzorami – petroglifów.
Technika tłoczenia : frotaż wykonany atramentem pozwalający na przeniesienie na papier wzorów wyrytych w kamieniu.

Wykonywanie frotażu ryt naskalnego w Tanum w Szwecji | 1987
Sztuką łączy z religią obecność umarłych.

André Malraux | 1977

Spojrzenie na cykl

Uobecnić to, co nieobecne: od frotaża do malarstwa. Najbardziej udane dzieła, na które składa się wiele obrazów, przyciągają uwagę czarnymi liniami, czasem wręcz nieokiełznanymi, a także ułożeniem kolagrafii wyłaniających się z bieli obrazu, jakby pochodziły z dawno zapomnianych czasów, a wszystko to na jasnoszarym lub białym tle. Malarstwo artysty wciela i przekształca technikę druku wypukłego w kompozycję dynamiczną, ponieważ obraz czasu zapisany jest zarówno w niespokojnych śladach spontanicznego ruchu, jak i w niezachwianej trwałości narzędzi naszych przodków.

Tomasz Struk podkreślał, że na matrycach wykorzystywanych do druku wypukłego i na obrazach umieszczał wzory przeniesione z petroglifów ze Szwecji i z Bretanii. Ten dobrowolny, teatralny gest spełniał dla niego magiczną funkcję – był to rytuał przywracający czyn pradawnego człowieka. To także dowód na traktowanie śladów prehistorii jako nieodłącznej części teraźniejszości, bez której wizerunek tworzonej dzisiaj sztuki byłby niekompletny. To silne włączenie przeszłości odnosi się do postrzegania historii jako przeznaczenia.

Frotaż petroglifu w dolmenach bretońskich w Morbihan | 1987

Roman Opałka, Tomasz Struk, Loïc le Groumellec podczas spotkania w muzeum Historii Katowic | 1989

Wydarzenie związane z cyklem:
Ślady nieobecności | wystawa, konferencje | Muzeum Historii Katowic | 1989
Podczas trzydniowego spotkania trzej artyści — Loïc le Groumellec, Roman Opałka i Tomasz Struk — poruszyli temat sztuki i pamięci. Temat spotkania: Co łączy sztukę współczesną z pamięcia? Jak zaproszeni artyści postrzegają koncepcję pzemijania w odniesieniu do czasu lub do ludzkości, której ślady stanowią pierwsze świadectwo sztuki duchowej. Czy ci trzej malarze (Le Groumellec, Opałka, Struk) tworzą pamiątkowe dzieła? Forma i materiał stanowią odpowiedź, która nie ogranicza się jedynie do poszukiwań trwałości, lecz poświęca zagadkę obesności, która odnosi się do nieobecności. Napięcie, rytualna powtarzalność, immanencja stają się ważnymi kategoriami estetycznymi w tym kontekście tworzenia.
Literatura i wystawy związane z cyklem:
  • Le Geste et la Parole André Leroi-Gourhan | Paryż | 1964
  • Przemijanie a literatura(L'Homme précaire et la Littérature) André Malraux | PIW | 1982
  • Wystawa Magowie Ziemi | Paryż | 1989
Cykl 2: 1994–1999
Białe obrazy

Cykl 3: 1992–2003
Grafiki w kształcie sześcioboku

Cycle 4: 1993–2004
Stan Pamięci